1. Gebelik Planlandığında : 

Eğer hamile kalmayı planlıyorsanız yada şu anda hamile iseniz hem bebek hem de kendiniz için riskleri azaltmak, gelişen fetus için sağlıklı bir ortam oluşturmak ve sağlıklı bir bebek elde etmek için birçok şey yapmanız gerekmektedir.

Gebelik takibi ve doğumunuz için tecrübeli uygun bir doktor bulmak sağlıklı bir bebek için en önemli adım olacaktır.

Gebelik sadece 9 aylık bir yolculuk değildir. Gebeliğin ilk haftaları bebek için en önemli zaman olup zararlı alışkanlıklardan ve yiyeceklerden uzak durmak bu dönemde çok önemlidir.

Çocuk istediğimizde kendimizi hazırlamamız gerekir. Gebelik planından 3 ay önce doktorunuza muayene olmanız tavsiye edilir. Bu muayenede annenin sağlık durumu ve hamilelikle ilgili planlar yapılır.

Gebe kalmadan önce kadın hastalıkları ve doğum uzmanına görülmek önemlidir. Gebelik sürecinizi etkileyecek sağlık problemleriniz olabilir.

Diyabet (şeker hastalığı), hipertansiyon, anemi (kansızlık), tiroit hastalıklar gibi sık görülen hastalıkların gebeliğe ve gebeliğin bu hastalıklara olan etkileri hakkında yeterli bilgi alınmalıdır. Smear ve kan testleri gibi testlerin ve meme muayenesinin ve gerekirse aşıların gebelik öncesi yaptırılması gerekir.

İlk birkaç hafta bebek gelişimi için en önemli zamandır. Fakat birçok kadın bu dönemde gebe kaldığının farkına bile varmamaktadır.

Kendi sağlığınızı kontrol etmek gebelik planlanmadan önce yapılması gereken en önemli şey olup gebelik öncesi muayenenizi (prekonsepsiyonel muayene) mutlaka yaptırmalısınız.

Bu muayene şunları kapsamalıdır:

Ailenin tıbbi hikâyesi: Hipertansiyon, diyabet, mental gerilik gibi durumların tespiti

Genetik test: Kalıtsal genetik hastalıkların araştırılması

Kişisel tıbbi hikâye: Epilepsi, diyabet, hipertansiyon, anemi, alerji gibi gebelikte özel bakım gerektiren durumların tespiti

Önceki ameliyatlar: Eğer varsa geçirilmiş ameliyatların gebeliğe etkisi

Önceki gebelikler: Önceki gebeliklerdeki sorunlar

Aşı durumu: Kızamıkçık tetanos gibi hastalıklara karşı aşılı olup olmadığı

Enfeksiyon durumu: Bebeğe zarar verebilecek cinsel yolla bulaşan yada başka bir enfeksiyon varlığının tespiti.

Gebe kalmadan önce sağlıklı gebelik ve fetal gelişim için önemli 3 besin desteği var. Çoğu kadın gebelik süresince ve süt verme döneminde beslenmenin önemini bilir. Ancak gebelik öncesi dönemde aşağıdaki 3 besin desteği fetal gelişim ve sağlıklı gebelik için önemlidir.

• Folik Asid: Gebelik boyunca iki kat ihtiyaç duyulan tek vitamindir. Yüksek risk grubundaki kadınlarda (daha önce nöral tüp defekti olan kadınlar) folik asid % 72 koruyucu etki göstererek nöral tüp defekt (omurlarda açıklık) oluşumunu azaltmıştır. Başka bir çalışmada bebeklerin doğum ağırlığında artış ve bebek gelişme geriliğinde ve annede enfeksiyon oluşmasında azalma sağlar.
• Çinko: Fetal gelişim ve savunma mekanizmaları için gereklidir. Kanda çinko seviyesi %30 altına düştüğünde ve çinko alımı gebelikte azaldığında düşük, erken doğum ve doğum problemlerinde artma olmaktadır. Ayrıca çinko seviyesi düşüklüğünde beyin anomalileri, nöral tüp defekt oranında artışla birlikte düşük doğum ağırlığı ve gebelik zehirlenmesi (preeklampsi ve eklampsi) oranında artış olmaktadır.
• Esansiyel Yağ Asitleri: Gebelikte önemlidir çünkü yeni oluşan hücrelerin gelişiminde, yeni doku oluşumunda ve organ sistemleri oluşumunda önemli rolleri vardır. Gebelikte esansiyel yağ asitleri seviyelerinde azalma olduğunda sinir sistemi ve vücut gelişiminde yavaşlama olmaktadır. Omega-3 desteği alan kadınlarda erken doğumda azalma ve bebek doğum ağırlıklarında artma gözlenmiştir.

3 ay önceden hayatımızda sağlıklı değişiklikler yapmak iyi olacaktır. Kadın ve erkeğin sağlıklı beslenmesi gebe kalma olasılığını arttırmaktadır.

1.1. Sağlıklı Beslenme İçin

Folik asid: Her gün 400 mikrogram almak gerekir. Bu B vitamini bebekte nöral tüp defektini azaltarak spina bifida (belde açıklık) riskini azaltır. Eğer ailede nöral tüp defekti hikayesi varsa folik asid dozu arttırılmalıdır. Folik asid doğal olarak koyu yeşil yapraklı sebze ve meyvelerde (turunçgiller, ceviz, fındık, baklagiller, tahıllar) bulunur. Bu yiyeceklerle birlikte günlük 800 mikrogram folik asid desteği yapılmalıdır. Folik asid suda eriyebilen bir vitamin olduğu için fazlası vücuttan atılacaktır.

Kalsiyum: Gebe kalmayı planlayan kadın günlük 1000 mg kalsiyuma ihtiyaç duyar. Peynir, yoğurt, sardalye, somon ve pirinçten kolaylıkla alınabilir.

Vitaminler: Diyet yanında multivitamin desteği gereklidir.

Kafein: Kahve ve çikolatadan uzaklaşmak önemlidir. Günlük 200-300 mg kafein fertiliteyi azaltır. Ayrıca demir ve kalsiyum emilimini azaltır.

Uzak Durulacaklar: Yapay tatlandırıcılar, alkol, sigara, keyif verici içecekler, teratojenik ilaçlar. Sigara %20-30 oranında düşük doğum ağırlıklı bebek doğumlarına sebep olmaktadır. Alkol tüketiminde bebeğe zarar vermeyecek bir miktar yoktur. Maruiana gibi keyif verici ilaçlar gebelik kayıpları, düşük doğum ağırlığı, erken doğum, gelişme geriliği, davranışsal problemler ve öğrenme zorluğu gibi sorunlara sebep olmaktadır. Teratojenik ilaçlar ve maddeler gebeliğin 3-8 haftalarında fetusta yüksek oranda problem oluşturma ihtimalleri vardır. Toksoplazma enfeksiyonundan uzak durmak için aşısız kedi köpekle temas olmamalı. Zararlı maddelerden uzak durulmalı; toksit ve kimyasal maddeler (kurşun gibi) ve radyasyon fetus için tehlikelidir.

Stres ovulasyonun geciktirebilir veya olmasını engelleyerek gebe kalmanızı engeller. Mümkün olduğu kadar stresten uzak olunmalıdır.

1.2. Bazı alışkanlıklarımız değişmeli

Egzersiz: Kendinize en uygun bir egzersize başlamalısınız. Kilo kaybederseniz hamilelikte kilo almaktan eskisi kadar korkmazsınız. Yürüme, yüzme, bisiklete binme ve aerobik tercih edebileceğiniz sporlardır.

Uyku: Günde 8 saat yada sizin için yeterli olacak kadar uyumaya gayret gösterin.

Beslenme: Sağlıklı beslenmeye başlamalısınız. Zararlı yiyeceklerden uzak durmalısınız. Çiğ yada az pişmiş et, çiğ yumurta yenmemeli.

2. Ovulasyonu (Adet Döngüsü) Anlamak

Ovulasyon (adet döngüsü) olgunlaşmış yumurtanın yumurtalıktan (over) atılıp tüpler tarafından alınarak döllenmeye hazır hale gelmesidir. Rahim içi döllenmiş yumurtanın yerleşebilmesi için yeterli kalınlığa ulaşmıştır. Eğer gebelik oluşmazsa rahim içi kanayarak dökülür (mens kanaması; adet kanaması).

2.1. Ovulasyonda Önemli Noktalar

• Yumurtalıktan çıkan yumurta 12-24 saat yaşar.
• Normalde her dönemde bir yumurta oluşur.
• Ovulasyon stres, hastalık ve normal yaşantının dışına çıkışta etkilenebilir.
• Bazı kadınlarda ovulasyon zamanı damlama tarzında kanama olabilir.
• İmplantasyon (fetusun rahim içine yerleşmesi) ovulasyondan sonra 6-12 gün içinde olur.
• Her kadın doğduğunda milyondan fazla yumurta immatür (olgunlaşmamış) olarak ovulasyon zamanını bekler.
• Adet kanaması ovulasyon olmadan da olabilir.
• Ovulasyon adet kanaması olmadan da olabilir.
• Bazı kadınlar ovulasyon zamanı kasık ağrısı hissedebilir. Bu ağrıya Almanca da orta ağrı anlamına gelen”mittelschmerz” denir.
• Eğer yumurta döllenmezse kanama ile birlikte atılır.

Bir kadının aylık periyodu adetin ilk günü başlayıp öbür adetin ilk gününe kadar geçen süredir.

Aylık periyot kadınlarda çoğunlukla 28-32 gün arasında olmasına rağmen bazı kadınlarda daha kısa bazılarında ise daha uzundur. 21 ile 35 gün arası periyot normal kabul edilir.

Ovulasyon zamanı bir sonraki beklenen adetin ilk gününden 14 gün geri gelinerek hesaplanır.

Adetleri düzenli (periyodik) olan kadınlarda ovulasyon gününü tahmin etmek kolaydır.

Çoğu kadında ovulasyon günü adetin ilk gününden itibaren 11.-21. günlerde olup bu dönemdeki ilişkide gebelik şansı artar.

2.2. Ovulasyon Dönemleri

Foliküler Dönem

Ovulasyon periyodunun ilk dönemidir. Adetin ilk günü başlayıp ovulasyona kadar devam eden dönemdir. Bu ilk periyot her kadında farklı olabilecek bir dönemdir ve 7 ile 21 gün arasında değişebilir.

Luteal Dönem

Ovulasyondan bir sonraki adetin ilk gününe kadar olan dönemdir. Foliküler döneme göre süresi sabit olup hemen hemen tüm kadınlarda 14 gün olup 12-16 gün arasında değişir.

Bu iki dönem değerlendirildiğinde adet periyodunun süresini belirleyen dönem foliküler dönemin uzunluğudur. Stres, hastalık, yer değişikliği ve normal alışılagelmiş yaşantı dışına çıkma nedeniyle ovulasyon süresindeki yani foliküler dönemdeki değişiklik adet periyodunu değiştirecektir.

Ovulasyon zamanını anlamak gebe kalmayı planlayan bir kadın için en önemli şeylerden biridir. Eğer ovulasyon zamanını anlamakta zorluk çekiliyorsa bu zaman için yardım almak önemlidir. Adet periyotları düzenli değil ve ovulasyon zamanı kasık ağrısı olmuyorsa ultrason ile yumurta (folikül) takibi yaparak ovulasyon zamanını belirleyebiliriz.

3. Ovulasyon Hesaplama

Gebe kalmak istiyorsanız ovulasyon hesaplama (yumurtlama) zamanı ve buna göre ilişki tarihini bilmek işinizi kolaylaştıracaktır. Genellikle kadınların adet periyotları 28 günde bir olur. 28 günlük periyotlarda ovulasyon günü adetin ilk gününden itibaren 14. gündür. Ovulasyon 30 günlük periyotlar için 16. günde 26 günlük periyotlar için ise 12. günde olur.

Çoğunlukla spermlerin ömrü 3 gün yumurtanın ömrü ise 1 gündür. Ovulasyondan önce 3 gün ve ovulasyon günü olan ilişki gebelik olma ihtimalini arttıracaktır.

4. Gebelik Testi

Gebelik testi sonucu hem inanılmaz derecede mutluluk hem de çok büyük üzüntü kaynağı olabilir. Adet gecikmesi gebelik testi yapmak için en önemli sebeptir.

İki tip gebelik testi vardır. Bunlardan kolay ve pratik olanı idrarda gebelik testi, kesin sonuç veren ise kanda gebelik testidir. İdrarda gebelik testi eczanelerden alınıp birkaç damla idrar ile kolayca yapılabilir. Kan testinde ise laboratuvara kan verip sonucunu beklememiz gerekir.

Gebelik testleri normal hamilelik dışında dış, gebelik, içi boş (unembriyonik) gebelik, dış gebelik, üzüm gebeliği (mol gebeliği), kimyasal gebelik ve bazı B-hCG üreten nadir kanserlerde de pozitif çıkabilir. Her iki testte de yani idrar ve kan gebelik testlerinde sadece gebelik olup olmadığı belli olur. Gebeliğin normal olup olmadığı ancak ultrason ile bakılınca belli olur.

Her iki testte hCG (human chorionic gonadotropin) hormonunu kullanır. hCG embriyonun rahim içine yerleşmesinden hemen sonra plasenta (bebeğin eşi) tarafından üretilir. Gebelikle ilgili bulgular bu hormonun kanda yükselmesi ile olmaktadır.

4.1. İdrarda Gebelik Testi

İki şekilde yapılabilir. İdrar bir kabın içine alındıktan sonra test çubuğu içine daldırılabilir ya da idrar yaparken idrarın orta kısmı ile çubuk ıslatılır. Biraz bekledikten sonra renk değişikliği takip edilerek gebeliğin olup olmadığı anlaşılır.

İdrarda gebelik testi beklenen adet tarihi geçince ya da vücutta adet dönemi yaklaştığında farklılıklar hissedildiğinde yapılabilir. Test için en güvenli yapılma şekli testin talimatlarını uygulayarak olur. Farklı idrar testlerinde ufak farklılıklar olabilir.

İdrar ile yapılan testlerde yalancı pozitifliğin yani gebelik olmadan test sonucunu gebelik varmış diye değerlendirmenin en önemli nedeni olması gereken süreden daha sonra değerlendirme ile olur. İlk test yapıldığında tek çizgi varsa gebelik yok, silik veya belirgin ikinci çizgi oluşursa gebelik ver demektir.

İdrarda gebelik testi günün her saatinde yapılabilir, ancak sabah ilk idrarda hCG miktarı daha yoğun olduğundan daha hızlı ve belirgin sonuç alınır.

4.1.1. İdrarda Gebelik Testi Ne Zaman Yapılır?

Test için en güvenli zaman beklenen adet tarihinin geçtiği tarihten sonrasıdır. Adet düzensizliği olanlarda ise bu tarih yanıltıcı olabilir. Beklenen adet tarihi geçince hamilelik varsa test %97-98 oranında doğru sonuç verir. Ciddi derecede adet düzensizliği olanlarda korunmasız ilişki sonrası genellikle 2 hafta sonra test pozitif çıkar. Ancak nadir durumlarda yumurtlamadan 1 hafta önceki ilişkilerde de sperm 1 hafta canlı kalabileceği için yaklaşık 3 hafta sonrasına idrar testi pozitif olmaya başlar.

4.2. Erken Gebelik Testi Nedir?

Erken hamilelik testi idrarda gebelik testi ile aynı şekilde yapılır. Bu testlerin hassasiyeti daha fazla olduğu için embriyo tüplerden geçip rahime yerleştiği andan hemen sonra yapılan testlerde pozitif sonuç alınabilir. Bu dönem beklenen adet tarihinden 5-6 gün öncesi bile olabilir.

4.3. Kanda Gebelik Testi Nedir?

Hamilelik testinde kesin sonuç almanın yolu kanda gebelik testi ile yapılan testtir.  Diğer testlerde olduğu gibi koldan kan alıp laboratuvarda B-hCG testi yapılır. Kanda çıkan değer net olmamakla birlikte gebeliğin kaç hafta olduğu ile ilgili bilgi verir:

• 3 haftalık gebelikte 5-50 mIU/L
• 4 haftalık gebelikte 5-426 mIU/L
• 5 haftalık gebelikte 18-7340 mIU/L
• 6 haftalık gebelikte 1080-56500 mIU/L
• 7-8 haftalık gebelikte 7650-229000 mIU/L
• 9-12 haftalık gebelikte 25700-288000 mIU/L
• 13-16 haftalık gebelikte 13300-254000 mIU/L
• 17-24 haftalık gebelikte 4060-165400 mIU/L
• 25-40 haftalık gebelikte 3640-117000 mIU/L

Mol gebelikte, çoğul gebeliklerde ve bazı tümörlerde bu değerler beklenenden daha yüksek çıkar.

Kanda gebelik testi sadece gebe olup olmadığımızı tespit etmek için kullanılmaz. Sağlıklı gebeliklerde test değerleri 2-3 günde bir gebelik başında ikiye katlar. Kimyasal gebelik ve dış gebelik gibi bazı durumlarda değer artışı beklenenden az olabilir. Mol gebelik sonrası bir yıl boyunca mol gebeliğin kansere dönüşüp dönüşmediğini takip etmek için ayda bir test yapılır.

4.3.1. Kanda Gebelik Testinin Avantajları

• İdrar testine göre 7-12 gün daha erken gebelik tespiti yapılabilir.
• Kandaki B-hCG seviyesini tespit edip sağlık için gerekli değerlendirmelere olanak sağlar.

4.3.2. Kanda Gebelik Testi Dezavantajları

• İdrar testine göre daha pahalıdır.
• Sonuç almak daha üzün sürede olur.
• Laboratuvar ortamında yapılması gerekir.

4.4. Gebelik Testi Hamile Olduğumuzu Nasıl Tespit Eder?

Gebelik testi hCG hormonunun kanda veya idrarda tespiti ile yapılır. hCG tespiti hamileliğin olduğunun kanıtıdır. Test ile ilgili yanlış değerlendirmeler veya uygun zamanda yapılmaması nedeniyle olabilmektedir.

4.5. Gebelik Testi Ne Zaman Yapılmalı?

Beklenen adet tarihinin gecikmesi evde idrarda gebelik testi için yeterlidir. Geciken adet çoğunlukla hamileliğin ilk belirtisidir. İdrar testleri yaklaşık %97 oranında doğrudur. Eğer test çok erken yapılırsa yanlış negatif sonuç verebilir (test gebe olmadığınızı söylemesine rağmen gebesinizdir). Birkaç gün sonra adet başlamamışsa testi tekrarlamak gerekir.

Kanda gebelik testi idrar testine göre daha duyarlıdır. Beklenen adet tarihinden önce bile gebelik tespiti yapılabilir. Sonuç negatif çıksa bile adet gecikmesinde kanda gebelik testini de tekrarlamak gerekir.

Pozitif idrar testi gebe olduğunuzu gösterir. Bu gebeliğin normal rahim içi bir gebelik mi yoksa anormal gebelik mi olduğunu ancak ultrason ile anlayabiliriz.

Negatif gebelik testi her zaman gebe olmadığınız anlamına gelmez. Test çok erken yapılmış olabilir veya test bozuk olabilir. Negatif gebelik testine rağmen birkaç gün içinde adet olmazsa mutlaka test yenilenmeli ve muayene olunmalıdır.

4.6. Gebelik Testi İle İlgili Sık Sorulan Sorular

• Gebelik en erken ne zaman belli olur? Hamilelik testleri ile beklenen adet tarihinden 5-6 gün önce bile belli olabilir. Ancak adet gecikince gebelik şüphesi oluştuğu için çoğunlukla testi beklenen adet tarihi geçince yaparız.
• Gebelik testi ne zaman yapılmalı? Şüpheli ilişkiden 10-12 gün sonra bile yapılabilir. Düzenli adet görenlerde adet gecikmesi olduktan sonra yapılabilir. İlk yapılan test negatif çıkar ve adet olmazsa 3-5 gün sonra test tekrarlanabilir.
• Kanda gebelik testinin avantajları nelerdir? İdrar testine göre daha erken sonuç verir. Sadece gebe olup olmadığı değil gebelikle ilgili sorunların takibinde de kullanılır.
• Gebelik testi sonucu nasıl değerlendirilir? İdrarda silik de olsa belirtilen süre içinde ikinci çizginin çıkması ve kanda değerin 10 ıu/l üzerinde olması gebelik olduğunu gösterir.
• Kanda gebelik testi değeri ne olmalı? Kanda değerin 10 ıu/l üzerinde olması gebelik olduğunu gösterir. Ancak ultrasonda gebelik kesesini değer 1500 ıu/l olduktan sonra görebiliriz.
• Erken gebelik testi nedir ne zaman belli olur? Erken gebelik testi gebe olup olmadığını bir an önce öğrenmek için yapılan testtir. Beklenen adet tarihinden 5-6 gün önce bile belli olabilir.
• Hamilelik test dışında nasıl anlaşılır? Bazı kadınlar göğüste hassasiyet, bulantı, lekelenme tarı kanama gibi erken gebelik bulgularını hemen hissedebilir. Testler dışında hamileliğin tek öğrenme yolu ultrason ile olur.
• İdrar da hamilelik testinde silik çizgi ne anlama gelir? İdrar ile yapılan gebelik testinde ikinci çizginin erken dönemde silik çıkması gebelik şüphesi anlamına gelir. Testte belirtilen süreden sonra ortaya çıkan silik çizgi hamilelik olduğunu göstermez
• İlişkiden kaç gün sonra hamilelik belli olur? Spermler vücutta 5-6 güne kadar yumurta ise 1 gün canlı kalır. Yumurtlamadan 5-6 gün önce ilişki olmuşsa gebelik ilişkiden 13-14 gün sonra yumurtlama günü ilişki olmuşsa 7-8 gün sonra test pozitif çıkabilir.
• En İyi gebelik testi hangisidir? Hem idrar hem de kanda gebelik testlerinin duyarlılıkları oldukça fazla. Duruma göre idrar ve kan testi tercih edilebilir.
• Gebelik testini sabah yapmak daha iyi sonuç verir mi? Gebelik testleri her saat yapılabilir ancak sabah idrarı gün içindeki idrarlardan daha yoğun olduğu için daha erken dönemde sonuç verir.
• Adet gecikmesi gebelikten mi olur? Kadınlardaki adet gecikmesinin en sık nedeni gebeliktir. Adet geciken kadınların yaklaşık %70 inde gebelik testi pozitif çıkar.
• İkili test nedir? İkili test gebeliğin 11-13 haftalarında bebekte kromozomal hastalık olup olmadığını öğrenmek için yapılan bir testtir. Bebeğin ultrason ölçümleri, annenin yaşı ve kanda bazı hormonlara bakılarak sakatlık ihtimalinde artış olup olmadığı hakkında olasılık bildiren bir testtir.
• Kan uyuşmazlığı testi nedir? Kan grubu Rh(-) olan bir annenin Rh(+) bir babadan hamile kalıp bebeğin kan grubunun Rh (+) olması durumunda ortaya çıkan ve annenin bir sonraki gebeliğinde sorun oluşturma ihtimali olan bir durumdur. Kan uyuşmazlığı varsa gebeliğin 28. Haftasında ve gerekirse doğumda kan uyuşmazlığı iğnesi yapılır.
• Bebek cinsiyet testi yapılabilir mi? Bebeklerin cinsiyeti 13-14. hafta itibariyle ultrason da görülebilir. 9-10. Haftadan itibaren anne kanından yapılan bebek kromozom testleri ile cinsiyet öğrenilebilir ancak ülkemizde kanda cinsiyet tayini yasal değildir.